طرح خشتی یکی از محبوب‌ترین انواع طرح‌های قالی‌ها است. فرش‌های منقش به طرح خشتی از جمله آثاری هستند که می‌توانند اصالت طرح‌های مختلف فرش‌های دستباف را بیشتر نمایان سازند. این طرح دارای نقش و نگارهای منحصر به فرد و متنوع بسیاری است. تنوع در نقش و نگار این طرح زیاد است و در نتیجه بافت و نقشه این فرش‌ها بسیار خاص می‌باشد.
نظامی می‌فرماید:
دو خشتی برآورده قصری عظیم یکی خشت از زر یکی خشت سیم
اصطلاح خشت در این طرح برگرفته از خشت‌های مرسوم در ساخت بناهای قدیمی است. در لغتنامه دهخدا و در تعریف خشت آمده است: «پاره‌ای گل که آن را در قالبی ریزند و چون شکل قالب بخود گرفت قالب را از آن خارج کنند و سپس آن پاره گل، شکل قالب گرفته، را در آفتاب گذارند تا خشک شود و بعد آن را در ساختمان‌ها بکار برند». خشت‌ها به صورت مکعب‌هایی با ابعاد مختلف از ترکیب خاک رس و آب تهیه می‌شدند و در واقع حکم آجرهای امروزی را داشته‌اند.
در نتیجه با قالب‌هایی هم‌اندازه و هم‌سان مواجه هستیم. قالب‌هایی که به طور منظم در کنار هم قرار می‌گیرند و نمایی کلی و استوار را ایجاد می‌نمایند. قالب‌هایی که معمولا به صورت مربع و مستطیل در کنار هم چینش می‌شوند و هر کدامشان در درون خود طرح و نقش خاصی را نگاه می‌دارند. ابعاد این قالب‌ها البته متنوع است و همین نکته نیز به گستردگی این طرح افزوده است.
طرح داخل قاب‌ها:
همانطور که گفته شد متن یک قالی با طرح خشتی به قاب‌های مختلف تقسیم می‌شود و داخل هر قاب یک تصویر متفاوت وجود دارد. بافنده با تنوع گسترده‌ای از رنگ و طرح و نقش در مسیر پرکردن این قاب‌ها مواجه است. گاه داخل آن‌ها با گل‌ها و گلدان‌های متنوع پر می‌شود. گاه با درختان، گاه با پرندگان و حیوانات، گاه با نقشی اسلیمی و غیره. هر قاب نسبت به قاب کاری نقش و رنگی متفاوت اما طرحی هم‌خوان دارد. یک قاب ممکن است در پهنه قالی چند بار تکرار شود و گاهی نیز ممکن است طرح و نقش یکسان اما رنگ‌بندی متفاوتی داشته باشد.
شکل قاب‌ها:
خشت‌های این طرح به اشکال مختلفی طراحی می‌شوند. گاهی به شکل لوزی، چهارگوش و یا حتی شش‌ضلعی بافته می‌شوند. معمولا این قاب‌ها به صورت منظم و گاهی نیز به صورت نامنظم در کنار هم ردیف می‌شوند. در این فرش دستباف، رنگ و نقش و نگار هر بخش با سایر بخش‌های کناری متفاوت است. ترکیب این اشکال و ابعاد گوناگون سبب می‌شود طرحی منحصر به فرد خلق شود. این یکی از ویژگی‌های بارز فرش دستباف با طرح خشتی به شمار می‌رود. گاه ممکن است یک نقش و نگار به صورت مورب بارها تکرار شود و گاهی نیز پیش می‌آید که به صورت تک خشت و کاملا متمایز از دیگر قاب‌ها باشد.
دلایل محبوبیت:
این طرح به دلایل مختلفی در زمره طرح‌های محبوب قرار می‌گیرد. تنوع گسترده در طرح و رنگ یکی از دلایل مهم و اصلی در این باره است. خشت‌هایی با تنوعی به وسعت رنگ‌های شاد و دلنواز تا قاب‌هایی منظم و هم‌خوان از گل‌ها و درختان تا مناظری ژرف و چشم‌نواز، عامل مهمی در این محبوبیت هستند.
نکته مهم دیگر این است که در داخل این قاب‌ها می‌توان طرح‌های مختلف دیگر فرش‌های اصیل ایرانی را نیز یافت. به عنوان مثال طرح‌های ترنج‌دار، ماهی، محرمات و … در درون این پنجره‌ها می‌تواند نقش ببندد. هر خشت همچون قاب عکسی عمل می‌کند و حس زیبایی خاص خود را ایجاد می‌نماید. و در نهایت از ترکیب همه آن‌ها طرحی مدرن و در عین حال کلاسیک شکل بگیرد که می‌تواند زینت‌بخش هر خانه‌ای با هر دکوراسیونی باشد.
هارمونی در دکوراسیون:
پیشنهاد می‌شود به دلیل شلوغ بودن معمول این طرح، در سایر عناصر دکوراسیون، مثل مبلمان، از رنگ‌های هم‌خوان و طرح‌های ساده استفاده نمایید تا جلوه هر دو نمایان‌تر باشد. طبیعتا طرح و نقش به کار رفته در خشت خشت این قالی‌ها می‌تواند گرایشی به سمت کلاسیک و یا مدرن داشته باشد، لذا حتما در انتخاب و چیدمان سایر عناصر همچون پرده‌ها، مبلمان، کاغذدیواری و … دقت لازم را به خرج دهید تا هارمونی لازم ایجاد شود.
نظرات کاربران