تاثیر طرح های افشان در فضاهای داخلی

طرح افشان یکی از پرکاربردترین طرح ها در فرش های ایرانی است.
صنایع مبلمان در زندگی امروزی روزبه‌روز تحت‌تاثیر جریان‌های رشد اقتصادی و سبکهای معماری قرار می‌گیرد. قالی‌های دستباف ایرانی در کنار ظرافت بافت و کیفیت مواد اولیه به دلیل داشتن رنگ‌ها و نقوش متنوع، قابلیت انطباق با دکورهای مختلف مدرن و سنتی را دارند. هماهنگ نمودن طرح‌های فرش با عناصر چیدمان اطراف، موضوعی است که امروزه اکثر طراحان فضاهای داخلی را به خود مشغول کرده است. اینکه چه نوع طراحی را انتخاب کنند تا بتوانند تمام زیبایی فرش را به نحو احسن به معرض نمایش بگذارند و در عین حال پیوند بصری مناسبی با سایر وسایل و ملزومات یک زندگی آپارتمانی از جمله مبل، پرده، کمد و … برقرار سازند. هدف اصلی در این متن نشان دادن ویژگی‌ها و قابلیت‌های طرح‌های افشان برای برآورده ساختن چنین خواسته ای است.

ویژگی های طرح افشان

تاثیر مدرنیسم بر طرح افشان:

قالی ایران نیز همانند سایر هنرهای سنتی و صنایع دستی با امواج ناسازگار و نیرومند مدرنیسم روبه‌روست. تاثیر بارز مدرنیسم در زندگی جوامع و تغییر سلیقه مردمان آن همسو با تحولات اقتصادی و هنری معماری داخلی منازل، تزیین و مبلمان آن حتی نسبت به چند دهه گذشته دگرگون شده است. زندگی شهرنش ینی موجب شده آپارتمان‌های کوچک و چند ده متری تمام ملزومات زندگی یک خانواده را در خود جای دهد. در این فضاها دیگر از انباری صندوقچه و فضاهای خصوصی متعدد خبری نیست و الزاما بخشی از لوازم منزل مثل کمد میز ناهارخوری و غیره بر روی فرش کف اتاق جای گرفته‌اند. بخش‌هایی از ارکان اصلی طرح فرش در آپارتمان‌های امروزی زیر مبل و میز تلویزیون قرار گرفته و از نظر پنهان می شود.

در این بین ساختار افشان در اثر پنهان ماندن قسمتی از طرح خود آسیب کمتری می‌بیند. اگر یک قسمت از طرح فرش از نظر پنهان بماند قسمت‌های دیگر، خود مجموعه‌ای کامل خواهند بود و فرش‌های دارای نقشه افشان به خوبی می‌توانند ارزش‌های زیبایی‌شناسی خود را در نظر بیننده آشکار کنند.

سیال بودن طرح افشان:

عامل دیگری که باعث رغبت بیشتر خریداران فرش به انتخاب طرح های افشان شده، سیال بودن عناصر تشکیل دهنده این طرح است. به این معنی که نقوش اصلی تشکیل دهنده آن ها فارغ از تاثیر هرگونه نیروهای مرکزی و نقاط تاکید، به حرکت خود در تمام گستره فرش ادامه داده و باعث ایجاد نیروهای واگرا در طرح قالی می‌شوند. همین عامل یعنی واگرایی نیروها و به پیروی از آن متمایل گشتن نگاه بیننده به اطراف باعث بزرگ‌نمایی فرش و در نتیجه بزرگ جلوه دادن محیط می‌شود. این ویژگی در تزیین ‌آپارتمان‌های کوچک با فرش‌های نقشه افشان بسیار مفید و کارساز واقع شده است. در اغلب طرح‌های افشان اندازه گل‌های اصلی بزرگ‌تر و پرکارتر از انواع مشابه در طرح‌های دیگر می‌باشند. بزرگتر بودن تعدادی از گل‌های اصلی در این طرح‌ها باعث جبران کمبود انرژی موثر مرکزی طرح‌های ترنج‌دار و نیروی حاصل از فقدان ترنج می‌شود.

این کار از نظر بصری دو نتیجه عمده در بر دارد که باعث بزرگ‌نمایی بیشتر و عظمت و گستردگی فضا و مکان می‌گردد. تعدد وجود نقاط تاکیدی قوی در قالی افشان، باعث خنثی شدن یا کم شدن نیروهای عناصر چیدمانی محیط فرش از جمله مبل و میز ناهارخوری و کمد و غیره شده و باعث ایجاد هماهنگی و هارمونی از نظر ترکیب‌بندی با فضای محیط اطراف می‌شود.

منبع: جایگاه طرح های افشان فرش در دکوراسیون داخلی؛ ماهنامه کتاب ماه هنر، پیاپی ۱۶۶ (تیر ۱۳۹۱)