قسمت اول محاسبه خامه قالی
محاسبه مقدار مواد اولیه مصرفی قالی یکی از مواردی است که باید تولید کننده فرش با آن آشنا باشد و بتواند برآورد دقیقی از میزان مصرف هریک از مواد اولیه مصرفی در فرش داشته باشد.
برای محاسبه میزان خامه مصرفی یا مواد اولیه در قالی به شرح زیر عمل می نماییم .
- تعداد گره ها یا خفت ها را در عرض محاسبه می نماییم.
- تعداد گره های طولی یا همان رج ها را نیز محاسبه می کنیم.
- از حاصلضرب تعداد گره های طولی و عرضی تعداد کل گره فرش بدست می آید.
- چنانچه تعداد گره را ضرب در طول یک گره به سانتی متر نموده وآنرا بر ۱۰۰ تقسیم نماییم متراژ مصرفی خامه قالی بدست خواهد آمد.
- اکنون با توجه به جدول تناسب خامه قالی با رجشمارکه قبلا در این خصوص صحبت نموده ایم با یک تناسب ساده مقدار مصرفی خامه (مواد اولیه) را برحسب گرم بدست می آوریم .
مثال : مقدار مواد اولیه و خامه مصرفی برای قالی ۴۰ رجی برای فرش ذرع و ذرع ونیم
- محاسبه تعدادگره عرضی :چون در عرض ۱۶ واحد۶/۵سانتی متری دارد و در هر واحد ۶/۵ سانتی متری ۴۰ ایلمک باید قرار گیرد پس ۶۴۰=۴۰*۱۶
- محاسبه تعداد گره طولی :چون در طول ۲۴ واحد ۵/۶ سانتیمتری قرار دارد پس ۹۶۰=۴۰*۲۴
- محاسبه کل گره :چون عرض ۶۴۰ و طول ۹۶۰ گره دارد پس ۶۱۴۴۰۰=۹۶۰*۶۴۰
- چون برای فرش ۴۰ رجی طول هر گره ۴ سانتیمتر است پس متر مصرفی هر خانه ۲۴۵۷۶= ۱۰۰/ ۴*۶۱۴۴۰۰
- چون برای فرش ۴۰ رجی از خامه متریک ۸ دولا استفاده می نماییم پس میزان خامه مصرفی برحسب گرم ۶۱۴۴=۸/ ۲*۲۴۵۷۶ مقدار خامه مصرفی
قسمت دوم : پاسخ به برخی ابهامات محاسبه مواد اولیه
در قسمت اول نحوه محاسبه مقدار مواد اولیه مصرفی قالی بیان گردید در این قسمت به سوالات احتمالی شما تا حد ممکن پاسخ می دهیم:
- اگر بافندگان یک منطقه از گره فارسی استفاده می نمایند (گره نامتقارن) لازم است از نمره متریک خامه یک نمره کاسته شود و مثلا برای فرش ۴۰ رجی بجای نمره ۸ متریک از نمره ۷ متریک استفاده نمایند .طبعا در این حالت به دلیل اینکه نخ ضخیم تر می گردد بر وزن خامه مصرفی افزوده می گردد.
- اگر بافندگان یک منطقه از گره غیر استاندارد جفتی استفاده می کنند یعنی بجای آنکه دو نخ تار را گرفته و یکی را بعنوان نخ زیر و دیگری را بعنوان رو بگیرند و گره بزنند از چهار نخ تار استفاده کرده و یک گره غیر استاندارد می زنند که طبعاً در این حالت مصرف مواد اولیه افزایش می یابد و تعداد گره ها می بایست به نسبت گره های غیر استاندارد و استاندارد جداگانه محاسبه شود . مثلا در فرش ریزه ماهی بیرجند قریب به ۷۰ درصد گره ها جفتی و ۳۰ درصد مابقی اجبارا باید بصورت استاندارد بافته شود . لذا باید متوجه این نکته باشیم تعداد رج ها یا گره های طولی فرش فرقی نمی کند ولی تعداد خفت ها یا گره های عرضی فرش را باید بر مبنای گره های جفتی و استاندارد زده شده محاسبه نماییم واگر ۷۰ درصد گره ها جفتی است یک نمره متریک از نمره مواد اولیه مصرفی کم می گردد و مثلا برای فرش ۴۰ رجی با گره جفتی فارسی باید از نمره ۶ متریک بجای ۸ استفاده شود.
- مورد دیگر که اخیرا بسیار رایج شده که ممکن است از تعداد لای استاندارد نخ چله و پود ضخیم کاسته شود و از خامه ضخیم تری استفاده شود تا قالی پرگوشت بنظر برسد که طبعا باید در محاسبه مد نظر قرار گیرد مثلا در نیشابور برای فرش ۴۰ رجی باف بجای اینکه از خامه ۹ سه لا استفاده نمایند از خامه متریک ۷ سه لا استفاده می نمایند یا برای فرش ۳۰ رجی با گره استاندارد فارسی بجای استفاده از ۷ سه لا از نمره متریک ۵ سه لا استفاده می گردد ودر عوض سه لا از تعداد لای نخ‌های چله و پود ضخیم کاسته می شود که همه این ها در میزان مصرف مواد اولیه موثر است.
قسمت سوم: محابسه مقدار نخ های چله
در ادامه موضوع نحوه محاسبه مواد اولیه فرش دستباف به بررسی چگونگی محاسبه نخ های چله می پردازیم:
ابتدا تعداد خفت های عرضی فرش را بدست می آوریم برای محاسبه تعداد خفت های عرضی کافی ست تعداد واحد های ۶٫۵ سانتی متری موجود در عرض فرش را در رجشمار ضرب نموده یا عیناً طبق نقشه عمل نماییم. (تعداد خانه های نقشه را شمرده)
تعداد خفت های عرضی فرش را دو برابر نموده تا تعداد نخ های چله بدست آید.
از حاصلضرب تعداد نخ های چله در طول یک پخ تارمتراژ کل مصرفی نخ چله بدست می آید. (طول یک نخ تار = طول قالی + حداکثر ۶۰ سانتی متر)
با توجه به جدول تناسب نخ چله با رجشمار فرش که در مبحث مرتبط با آن بیان گردیده است مقدار مصرفی را بدست می آوریم.
مثال: مطلوبست محاسبه مقدار مصرفی نخ چله برای قالی ۴۰ رج ذرع و ذرع و نیم.
چون ۱۶ واحد ۶٫۵ سانتی متری در عرض فرش داریم تعداد خفت های عرضی فرش به صورت زیر بدست می آید:
تعداد خفت های عرضی فرش ۶۴۰=۱۶*۴۰
چون هر خفت دو نخ تار دارد پس تعداد نخ تار ۱۲۸۰=۶۴۰*۲
چون طول یک نخ تار مساوی است با طول قالی + حداکثر ۶۰ سانتی متر بنابراین
طول یک نخ تار بر حسب سانتی متر ۲۱۰=۱۵۶+۵۴
و چون در فرش ۱۲۸۰ نخ تار داریم بنابراین کل نخ چله مصرفی برابر ست با
طول نخ چله مصرفی بر حسب متر ۲۶۸۸=۱۰۰/۱۲۸۰*۲۱۰
چون برای فرش چهل رجی باید از نخ پنبه ای نمره ۲۰ دوازده لا استفاده نماییم و نمره پنبه ای بر حسب یارد تعریف شده ابتدا متر را تبدیل به یارد نموده : ۲۹۵۳=۹۱/۱۰۰*۲۶۸۸
و سپس از فرمول زیر برای محاسبه وزن استافده میکنیم:
مقدار مصرفی نخ چله بر حسب گرم ۱۵۶۲=۴۵۳٫۶/۱۲*۲۰*۲۹۵۳
قسمت چهارم :پاسخ به ابهامات محاسبه مقدار نخ چله
همانطور که در قسمت قبلی مطالعه نمودید ما فقط مقدار نخ چله را با فرض اینکه برای چله دوانی می خواهیم از نخ پنبه ای استفاده نماییم محاسبه کردیم .
از آنجا که برای چله دوانی فرش ممکن است از نخ های پشمی یا ابریشمی استفاده نماییم روش محاسبه آن قدری متفاوت خواهد بود .می دانید که نمره نخ های پنبه ای در معیار نمره پنبه ای یا انگلیسی ،نمره نخ پشمی برمعیار نمره متریک و نمره نخ ابریشمی در معیار نمره دنیر محاسبه می گردد برای یادآوری مجدد بهتر است یک بار دیگر جدول تناسب نخ های چله با رجشمار فرش را یادآوری نماییم.
| ردیف | جنس | ۱۵ | ۲۰ | ۲۵ | ۳۰ | ۴۰ | ۵۰ | ۶۰ | ۷۰ | توضیحات |
| ۱ | پشم/نمره و تعداد لا | ۳ سه لا | ۴ سه لا | ۵ سه لا | ۶سه لا | ۸ سه لا | – | – | – | نمره بر اساس متریک است |
| ۲ | پنبه/نمره و تعداد لا | ۲۰/۲۴ | ۲۰/۲۰ | ۲۰/۱۸ | ۲۰/۱۶ | ۲۰/۱۲ | ۲۰/۶ | ۴۰/۶ | ۴۰/۴ | نمره بر اساس نمره پنبه ای است |
| ۳ | ابریشم/نمره وتعداد لا | – | – | – | – | ۶۰/۴۲ | ۶۰/۳۶ | ۶۰/۳۰ | ۶۰/۲۷ | نمره بر اساس نمره دنیر است |
اکنون برای درک بهتر موضوع بهتر است مقدار نخ چله مصرفی برای یک قالی ذرع و ذرع ونیم را در هر سه حالت پشمی و پنبه ای و ابریشمی محاسبه نماییم.
حالت اول نخ پشمی :در حالتی که از نخ پشمی استفاده می کنیم گرم ۹۶۰=۸/۳*۲*۲*۶۴۰
در واقع تعداد گره های عرضی را دو برابر کردیم تا نخ های چله بدست آید آن را در طول یک نخ تار ضرب کردیم تا متراژ مصرفی نخ چله بدست آید و چون از نمره متریک ۸ دولا استفاده می کنیم مجددا در دو ضرب و تقسیم بر ۸ نمودیم تا میزان مصرفی نخ چله بر حسب گرم بدست آید.
حالت دوم دوم نخ پنبه ای ۲۸۱۳=۹۱/۱۰۰*(۲*۲*۶۴۰) مصرفی نخ چله برحسب یارد
گرم ۹۱۱=۸۴۰*۲۰/۱۲*۴۵۳/۶*۲۸۱۳
حالت سوم : ابریشم گرم ۷۱۶=۹۰۰۰/۶۰*۴۲*۲*۲*۶۴۰
قسمت پنجم :محاسبه مقدار ارقاچ (پود ضخیم)
پود ضخیم عبارت است از نخی از جنس پنبه یا پشم یا ابریشم که بعد از هر رج بافت بر روی گره ها بصورت راست ومستقیم قرار می گیرد .
لذا به نام های دیگری همانند پود زیر یا ارقاچ و… نیز نامیده می شود. برای محاسبه مقدار مصرفی پود ضخیم به شرح زیر عمل می کنیم
- تعداد رجهای فرش یا تعداد گره های طولی فرش را محاسبه می نماییم
- از حاصل ضرب تعداد رجهای فرش یا تعداد گره های طولی فرش وعرض فرش متراژمصرفی نخ ارقاچ رامحاسبه می نماییم
- با توجه به جدول تناسب پود ضخیم با رجشمار فرش مقدار مصرفی پود ضخیم را برحسب گرم بدست می آوریم
مثال :مقدار مصرفی پود ضخیم برای فرش ذرع و ذرع ونیم ۴۰ رجی
- چون فرش ۴۰ رجی است و در طول فرش ۲۴ واحد ۶/۵ سانتی متری داریم بنابراین تعداد رجها ۱۴۴۰=۶۰*۲۴
- چون عرض فرش ۱۰۴ سانتی متر است بنابراین ۱۷۲۸=۱۰۰/۱۲۰*۱۴۴۰ متر مصرفی پود (توضیح آنکه مقداراضافی برای دور زدن پود ذر نظر گرفته شد)
- چون برای فرش ۴۰ رجی از پود ۱۲ لا استفاده می نماییم و چون نخ ما پنبه ای است ابتدا متر را تبدیل به یارد نموده و سپس محاسبه می کنیم. ۱۸۹۸=۹۱/۱۰۰*۱۷۲۸ پود مصرفی برحسب یارد ۱۲۲۱=۸۴۰۰/۱۲*۴۵۳/۶*۱۸۹۸ مقدار پود مصرفی
نظرات کاربران