چگونه از فرش دستبافت مراقبت کنیم؟ / روش های مراقبت از فرش دستبافت

روزهای آخر سال برای ما ایرانی‌ها شور و حال خاصی دارد، از خلاصی پیدا کردن از سرمای سخت زمستانی، زدودن گرد و غبار از جای جای منزل تا از بین بردن اقلام کهنه و غیر قابل مصرف موجود در انبارها و بالاخره دور ریختن کینه ها و کدورت‌های قبل از آغاز سال جدید، همه‌ی اینها جز زیبایی‌های ایام پایانی سال و شروع سالی نو است.

در این میان اما شست و شو، بویژه شست‌وشوی قالی منازل هم دنیایی دارد، اغلب واحدهای قالی شویی در این ایام پر کار خواهند شد‌ و قالی شویی‌ها تلاش می‌کنند با تبلیغات گسترده و ارائه سرویس‌های خدماتی از رقبا پیشی بگیرند. در این بین مراقبت از فرش و خصوصاً مراقبت از فرش دستباف، اهمیت بسیاری دارد و مردم باید فرش های خود را فقط به افراد و شرکت‌های معتبر و دارای مجوزهای فعالیت از اتحادیه‌های صنفی مربوطه تحویل داده و در مقابل رسید دریافت کنند.

اما برخی نیز هستند که خود آستین‌ها را بالا زده و با عروس و دختر و پسر فرش‌های خود را می‌شویند، البته شست و شوی قالی‌های دستبافت اصیل و ارزشمند توسط افراد غیر حرفه‌ای توصیه نمی‌شود. از این رو برای آشنایی بیشتر با روش‌های نگهداری و مراقبت فرش دستبافت، رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان به خبرنگار ایسنا می‌گوید: بر اساس تجربیات مشاهده شده بیشترین آسیب دید‌گی‌های فرش دستباف در زمینه ساییدگی، پوسیدگی، بیدخوردگی و تداخل رنگی است.

“احمد علی بابایی”، درباره مراقبت های عمومی از فرش دستبافت گفت: فرش دستباف را روی سطح هموار مانند سنگ، سرامیک، موزائیک، و پارکت پهن شود، این سطح باید صاف، خشک و عاری از گرد و خاک باشد. وی با بیان اینکه نباید فرش دستباف بر روی سطح گچی، خاکی یا آهکی گسترده شود، افزود: این مواد به علت قلیایی بودن باعث تجزیه پشم و ابریشم خواهند شد. هر چند فرش دستباف به اندازه کافی سنگین بوده و این امر جابجایی آن را محدود کند، ولی در طول زمان ممکن است که در یک جهت حرکت کند، در این صورت برای جلوگیری از حرکت فرش می‌توان از ترمز فرش که به صورت قطعه‌ای از لاستیک خاص است که در زیر فرش قرار می‌گیرد از حرکت آن جلوگیری کرد.

علی بابایی یادآور شد: از قرار دادن اشیای سنگین و دارای پایه‌های باریک مانند مبلمان بر روی فرش دستباف خودداری کنید، این امر باعث فشرده شدن فرش دستباف شده و در طولانی مدت ممکن است که اثر آن از بین نرود. در صورتیکه به اجبار باید این کار انجام شود بهتر است با قراردادن زیر مبلی(چوبی یا پلاستیکی) زیر پایه مبل نیروی وارده را پخش کرده تا آسیب کمتری ایجاد کند و حداقل ماهی یکبار محل پایه مبل را تغییر داده شود.

وی خاطرنشان کرد: راه رفتن مداوم بر روی قسمت خاصی از فرش باعث ساییدگی فرش در آن محل خواهد شد که برای جلوگیری از این اتفاق می بایست حداقل هر شش ماه یک بار بسته به میزان تردد فرش را سر و ته کرده تا پرزهای فرش امکان یابند که به حالت اولیه بر گشته و مقاومت بیشتری داشته باشند. رئیس اداره فرش استان افزود: ریشه‌های فرش در صورتی که تردد زیادی روی آنها صورت گیرد، ممکن است آسیب ببینند، بهتر است در این صورت ریشه‌ها را با پارچه پنبه‌ای لفافه دوزی شود.

وی اظهار کرد: از قراردادن گلدان‌یا درختچه بر روی فرش و یا کنار آن خودداری شود، چراکه اغلب پوسیدگی فرش ناشی از آب اضافی‌های گلدان است. علی بابایی یادآور شد: نباید از مواد سفید کننده برای شستشوی فرش یا ریشه آن استفاده شود، چرا که این مواد باعث پوسیدگی زود هنگام فرش خواهد شد. وی تاکید کرد: از قراردادن فرش دستباف در زیر نور مستقیم خورشید مثلا کنار پنجره خودداری شود، در صورت لزوم می توان از رو فرشی برای محافظت فرش استفاده کرد و بهتر است که هر دو تا سه ماه یکبار برای جلوگیری از دو رنگی فرش آن را سروته کرد.

رئیس اداره فرش استان همدان درباره مراقبت های هفتگی از فرش دستبافت نیز گفت: نظافت فرش از نظر گرد و خاک و آشغال کنترل شده و در صورت لزوم با استفاده از جاروبرقی ساده(بدون برس) آن را جارو کنید. توجه کنید هر قد فرش کمتر جارو شود، عمر آن بیشتر خواهد بود بنابراین فقط در مواقع لزوم این کار انجام شود.

علی بابایی درباره مراقبت های سالیانه از فرش دستبافت نیز اعلام کرد: با استفاده از جاروی برقی برس دار و یا جاروی دستی، سطح فرش را جارو بزنید، دقت شود در صورت استفاده از جاروی برقی برس دار از استفاده آن در قسمت ریشه ها خودداری شود، چراکه ممکن است ریشه درون برس جارو گیر کرده و باعث صدمه دیدن ریشه‌ها شود. آخرین مرحله جاروکشی در جهت خواب فرش باشد تا پرزهای فرش مرتب شده و نقوش وضوح خود را بدست آورند.

وی اضافه کرد: هر دو یا سه سال، فرش خود را کنترل و در صورت نیاز آن را بشویید. دقت شود هر قدر میزان شستشوی فرش کمتر باشد عمر فرش بیشتر خواهد شد و بنابراین فقط در مواقع لزوم فرش را بشویید، در صورت تمایل می توانید با استفاده از شامپوی مخصوص فرش البته با نام‌های معتبر و دارای پروانه ساخت استفاده کنید.

علی بابایی افزود: بهتر است برای شستشوی خانگی از جاروهای برقی مخصوص که دارای قدرت کشندگی مواد خشک و مرطوب است استفاده کنید تا رطوبت درون فرش باقی نماند، پس از شستن فرش لازم است که حداقل به مدت دو ساعت پنجره‌ها باز گذاشته شود تا فرش کاملا خشک شود. وی تصریح کرد: اگر سطح فرش در اثر آلودگی هوا سیاه و کثیف شده بجای شستشوی کامل می توان مقدار کمی شامپو فرش را در یک ظرف آب ریخته با دست خوب به هم زده تا کف کند. رئیس اداره فرش استان همدان افزود: همچنین با استفاده از کیسه برنج از جنس pp سفید فقط کف روی ظرف را برداشته و با آن سطح فرش را از سمت بالا به طرف پایین (در جهت خواب فرش) چند بار روشویی شود. وی با اشاره به اینکه با استفاده از پارچه سفید مرطوب(در جهت خواب فرش) ماده شوینده از سطح فرش پاک شود، یادآور شد: باید مراقب بود آب و مواد شوینده به مغز فرش نفوذ نکند و حتما کامل خشک شود.

چگونه برای مراقبت از فرش ، لکه های فرش را پاک کنیم؟

این کارشناس فرش درباره پاک کردن لکه های روی فرش در راستای مراقبت از آن نیز گفت: در صورتی که مایعات روی فرش ریخته شود باید بلافاصله آن را با استفاده از قاشق برداشت و سپس با دستمال سفید خشک آن را تا حد امکان خشک کرد باید مراقبت شود که زیر فرش نیز خشک شود تا باعث ایجاد کپک و پوسیدگی نشود. وی ادامه داد: با استفاده از جاروبرقی پودرها و سایر مواد خشک که روی فرش ریخته می شود را جمع آوری کنید.

لکه برداری باید با کمال صبر و حوصله و به دور از عجله صورت بگیرد، در صورت لزوم باید عملیات چند بار تکرار شود. علی بابایی اعلام کرد: اگر محلول‌های تمیز کننده به صورت مستقیم روی لکه شود، بجای رفع آلودگی آن را توسعه می‌دهد، برای این کار باید از دستمال سفید پنبه‌ای آغشته به محلول استفاده شود. در صورتی که لازم باشد که محل لکه را مرطوب کنید، به جای ریختن مستقیم آب از بطری‌هایی که آب را بصورت پودر شده می‌پاشند، استفاده کنید. وی با بیان اینکه برای عملیات لکه برداری فقط از پارچه سفید استفاده شود، اضافه کرد: برای برطرف کردن لکه از قسمت بیرونی به سمت مرکز لکه عملیات پاک کردن را انجام دهید تا از گسترش لکه جلوگیری شود.

رئیس اداره فرش استان همدان ادامه داد: برای تمیز کردن محل لکه، مقداری مایع ظرف شویی در یک ظرف آب ریخته و خوب بهم زده تا کف ایجاد شود سپس برای تمیز کردن لکه ها استفاده شود. وی گفت: پس از لکه برداری برای از بین بردن مواد شوینده و لکه بر، با استفاده از پارچه سفید مرطوب چند بار قسمت مذکور را به طرف خواب فرش تمیز می‌کنیم.

نوع لکه و اقدامات لازم و اولیه برای مراقبت از فرش

برای برطرف کردن انواع لکه‌ها در راستای مراقبت از فرش، باید به روش زیر اقدام کرد، این روش‌ها اقدامات اولیه محسوب می شود و باید برای اقدامات نهایی و مراقبت کامل تر، از قالیشویی‌های معتبر و حرفه‌ای استفاده کرد.

چای و قهوه:

بلافاصله چای را با قاشق جمع کرده و با پارچه سفید، مرطوب و کف، لکه را چند بار خوب تمیز می‌کنیم، اگر سایه لکه باقی ماند با پارچه‌ای که با محلول آب و سرکه سفید مرطوب شده و به همراه کف آن را تمیز می‌کنیم.

انواع شربت و نوشابه

بلافاصله آن را با قاشق جمع کرده و با پارچه سفید، مرطوب و کف لکه را چند بار خوب تمیز می‌کنیم این کار را چند بار انجام داده تا لکه خوب تمیز شود و هر بارقبل از کار مقداری آب روی محل لکه اسپری می‌کنیم تا قند آن خوب شسته شو،د اگر سایه لکه باقی ماند با پارچه‌ای که با محلول آب و سرکه سفید مرطوب شده و به همراه کف آن را تمیز می‌کنیم.

آدامس و شمع

مقداری یخ درون کیسه فریزر ریخته و روی لکه قرار داده شود تا لکه سخت به حالت منجمد یا سفت درآید سپس با دقت با استفاده از پشت چاقو لکه را از فرش جدا کنید.

قیر

ابتدا لکه را با استفاده از یک کاردک یا پشت چاقو بردارید یک کاغذ کاهی روی محل قرار دهید و سپس با استفاده از اتوی گرم(خیلی داغ نباشد) اثر لکه را از روی فرش به روی کاغذ انتقال دهید این کار را چندین بار با کاغذ تمیز انجام داده تا لکه کامل برداشته شود سایه باقیمانده را با استفاده از پارچه مرطوب و کف تمیز می‌کنیم، اگر خوب پاک نشد با پارچه آغشته به الکل آن را پاک می‌کنیم.

خون

لکه را با استفاده از دستمالی که با آب سرد و صابون مرطوب شده برطرف کنید.

دوده و واکس

اضافات را برداشته لکه را با پارچه مرطوب و کف تمیز کرده اگر سایه‌ای باقی ماند با پارچه آغشته به الکل رفع می‌کنیم.

جوهر خودنویس

مقداری ماست رقیق شده را روی لکه ریخته با استفاده از قاشق محلول ایجاد شده را بردارید، سپس با استفاده از دستمالی که با آب و کف مرطوب شده باقیمانده مواد را برطرف کنید.

جوهر خودکار

با استفاده از یک اسفنج که با شیر مرطوب شده لکه را بردارید سپس با استفاده از دستمالی که با آب و کف مرطوب شده باقیمانده مواد را برطرف کنید.

آبرنگ

با پارچه آغشته به محلول آب و سرکه سفید همراه با کف تمیز می‌شود.

کاکائو و شکلات

اضافات را با قاشق برداشته و سپس با پارچه آغشته به محلول آب و سرکه سفید همراه با کف تمیز می‌شود.

خط ماژیک

با پارچه مرطوب شده با الکل تمیز می‌شود.

لکه‌های روغن و چربی

اضافات را با قاشق برداشته با پارچه آغشته به محلول آب و سرکه سفید همراه با کف تمیز می‌شود.

جمع بندی:

فرش دستبافت ارزش هنری بالایی دارد و مراقبت از آن بسیار حائز اهمیت است. امیدواریم مطالب بیان شده، به شما در مراقبت هرچه بهتر از فرش دستبافتان کمک شایانی کرده باشد.