فرش دستبافت کرمان

تاریخچه فرش دستبافت کرمان

فرش دستبافت کرمان و به طور کلی هنرهای دستی را می توان علت اصلی درخشش فرهنگ گذشتگان مان بدانیم که بدون شک فصلی با ارزش را از تاریخ هنر این دیار، رقم زده اند. کرمان نیز که در این زمینه نقش پررنگی را ایفا کرده است، در کنار بسیاری از فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و … سال هاست که به هنر شال بافی، ترمه بافی، قالیبافی، پته دوزی و فرش دستبافت پرداخته است.

فرش دستبافت کرمان به واسطه درخشش همیشگی خود، شهرتی جهانی پیدا کرده است که مظهر میراث فرهنگی کشورمان می باشد. کیفیت، دوام و ماندگاری فرش دستبافت کرمان زبان زد خاص و عام است و کمتر کسی در ایران وجود دارد که با ویژگی های برجسته فرش های دستبافت کرمان آشنایی نداشته باشد.

دوران صفویه و اوایل دوره قاجار را می توان آغازگر هنر فرش بافی در کرمان دانست، شاردن نیز که در حدود سال های 1666 میلادی به کشور ایران مسافرت کرده بود، این موضوع را به قطعیت رسانید. نمونه ای از فرش های زیبا و بی نظیر کرمان امروزه در موزه حضرت امام رضا علیه السلام در مشهد نگهداری می شود که سندی بر خلاقیت و هنر ذاتی مردمان این شهر است.

ویژگی های فرش دستبافت کرمان

کرمان را می توان جزو شهر تاریخی ایران به حساب آورد چرا که بسیاری از بناهای تاریخی معروف کشورمان در این استان قرار دارند. کرمان نیز همانند اصفهان، نایین و تبریز دارای شهرتی جهانی در زمینه فرش می باشد و اکثر فرش هایی که در این استان ساخته و تولید می شوند، اغلب ظریف و بسیار زیبا هستند. مواردی که باعث اعتبار بخشیدن به فرش های دستبافت کرمان شده است، هارمونی و ترکیب منحصر به فردی است که فرش های این شهر دارا هستند.

اغلب در فرش دستبافت کرمان از الیاف طبیعی برای تهیه پرز و چله ها استفاده می شود که باعث می شود فرش ها از دوام و نرمی خاصی برخوردار باشند. در بسیاری از موارد پشم را برای پرزها و کتان را برای چله بر می گزینند.

طرح و نقش فرش دستبافت کرمان

در ایران طرح و نقشی که بیشتر از همه برای فرش های دستبافت رواج دارد، نقوش گل دار است. در کرمان نیز مخصوصا در زمان های گذشته بیشتر از طرح درختی برای فرش دستبافت استفاده می شده و معمولا دارای طرح درختان، گل و شاخه و برگ بودند. در هر دوره از زمان، یک طرح و نقش خاص برای فرش دستبافت کرمان استفاده می شد که در ادامه شما را با آن ها آشنا می کنیم.

در دوره عصر ترمه بیشتر از طرح هایی همچون نگاره های بته جقه استفاده می شد و بعد از آن دوره بازگشت بود که بیشترین طرح مورد استفاده، طرح لچک های انبوه، گله ای شاه عباسی، نقشه های اسلیمی و همچنین نقش های قاب قرآنی و ترنج بودند که بسیار رواج پیدا کرده بود. در عصر گوبلن نیز به دلیل رواج طرح فرانسوی، به دوره ای معروف شده بود که اصالت خود را از دست داده و دیگر رنگ و بوی فرش ایرانی در آن ها حس نمی شد.

طراحان خاندان شاهرخی اولین کسانی بودند که طرح افشان را خلق کردند، بهترین نمونه از این طرح را می توان به طرح افشان شاه عباسی نسبت داد که در دوره خود بسیار پر طرفدار شد و جزو طرح های محبوب آن زمان بود، امروزه نیز طرح افشان جایگاه خوبی را در بین طرح های موجود فرش دستبافت به دست آورده است.

طرح های زیبای دیگری نیز وجود دارند که برای فرش دستبافت کرمان استفاده می شوند برای مثال می توان به طرح هایی همچون نقوش قاب قرآنی، گلدانی تلفیقی و همچنین انواع گل فرنگ اشاره کرد.

ویژگی‌های ساختار فرش دستبافت کرمان

اکثر فرش های تولید شده در کرمان به صورت خاص سه پود می باشد در واقع می توان این گونه بیان کرد که بین رج های بافت، 3 عدد پود دیده می شود که اولین و سومین آن ها ضخیم بوده و دومین آن ها به صورت نازک می باشد. گره فارسی بیشتر در مناطقی همچون باف کرمان رواج دارد در حالی که در مناطق روستایی از هر دو گره فارسی و ترکی استفاده می شود. لازم به ذکر است که اخیرا گره کمانش نیز در کرمان رواج پیدا کرده است.

در بیشتر موارد برای تار و پود فرش دستبافت کرمان از نخ پنبه ای استفاده می شود و برای پرزها تا حد امکان از پشم محلی به کار می رود تا فرش هم دارای حالتی ابریشمی باشد و هم این که از دوام بالایی برخوردار شود، به گونه ای که گذر زمان هیچ گونه تاثیری بر کیفیت اولیه آن نداشته باشد. استفاده از پشم محلی در فرش های این شهر کمتر از گذشته شده است و دلیل اصلی این موضوع نیز، تقاضای بیش از اندازه افراد از سرتاسر کشور است.

دارهای عمودی و یا به عبارتی دارهای ایستاده امروزه بیشترین استفاده را در کرمان دارند که اغلب از نوع چرخان هستند، همچنین باید بگوییم که دارهای افقی یا خوابیده بیشتر در مناطق عشایری استان کرمان استفاده می شود. لازم به ذکر است که تعداد رجشمارها در فرش دستبافت کرمان اکثرا بین 35 تا 80 می باشد.