سفر به شهر نارنج و ترنج

سفر به شهر نارنج و ترنج: دار قالی به شکل افقی در زمین محکم شده و بانویی قشقایی چله می­دواند. چله­ ای از پشم،محکم،گرم، با دوام و ضخیم.کنارش به تماشا می نشینم. چله ها را یکی یکی با چشمم دنبال می­کنم. دار پر می شود از نخ ­های منظم. حالا تارهای کنار هم چیده شده جفت جفت به هم تنیده می­شوند. چوب کوجی اتصال جفت تارها را برقرار می­کند. شیوه چله دوانی گبه، ترکی باف است به این معنی که تارها دورانی به دور دار پیچیده می­شوند. و با بافت قالی و زدن دفتین،قالی به پشت دار می­رود و بانوی بافنده قشقایی قالی بلندتری را می­تواند ببافد. ابتدای کار را بانو  با بافتی زنجیره­ای و تیغ ماهی محکم می­کند و پود پشت سر پود می­کوبد تا آغاز کار محکم و با دوام شود.

حالا اولین رج بافت آغاز می­شود. گره ­هایی فارسی باف. دانه دانه نخ­ ها به دور جفت تار­های زیر و رو می­تابند و گره می­خورند و با تیغ یا همان چاقوی بافت بریده می ­شوند. صدای بافتن ­ها و ضربه ­ی تیغ، موسیقی ریتم داری است که روح آدمی را جلا می­دهد. بعد از پایان هر رج چوب بالاکشی جا به ­جا می­شود و بانوی بافنده با فشار دست پود را بین عرض تار­ها هدایت می­کند و سپس با دفتین بر آن می­کوبد تا قرص و محکم گره ­ها را در آغوش بگیرد. رج ­ها پشت هم جان می­گیرند و حالا نوبت نقش و طرح است. بانو نقش ه­ای از پیش تعیین شده ندارد. ذهنی بافی وجه تمایز گبه با دیگر داربافته ­هاست. هرچند که امروزه گبه های نقشه و طرح دار نیز حال خوشی به بازار بافته های دستی داده اند. بانو هر چیزی را که از طبیعت اطراف خود الهام می­گیرد می­بافد. اردک، نقوش چهارفصل،نقوش هندسی،درختی،ایلاتی،طرح حوض گبه،خشتی و … نقوشی است که گبه را زینت می­دهد.

 نخ های گره با رنگ­ های طبیعی شفاف و بادوام و گرفته شده از طبیعت مانند رناس، نیل،قرمزدانه،زردچوبه و… رنگ شده. هرگاه در حین بافت رنگی تمام شود بانو دوباره پشم ­های بهاری ریسیده شده گوسفندانش را در دیگ مسی­ اش رنگ می­کند که ممکن است درجه­ ای با رنگ قبلی متفاوت باشد و این موج رنگی را در حین بافت ایجاد می­کند که زیبایی و وجه تمایز دیگری از گبه است. هرچند این اتفاق در دیگر بافته ­های ایلیاتی و عشایری نادر نیست.

بعد از بافت هر رج و پودکشی، گره ­ها چیده می­شوند، بلند و نرم. طول گره ­ها گاه تا سه سانتی ­متر هم می­رسد. روزها در پی هم می­گذرند و بانوی ایل به گبه، جان می­دهد و می ­بافد. گبه با زنجیره ­های پایان کار تمام می­شود و از دار جدا می­شود.

شیراز محل عبور ایلات قشقایی در هنگام کوچ و محل حضور گردشگران داخلی وخارجی، و بازار وکیل بهترین مکان فروش گبه دست باف است. هرچند بافته ­های مدرن از گبه با نقش­های خلاقانه و ساده با رنگ ­های متنوع­تر نیز در این بازار پیدا می­شود. اما سنتی بافته­ ها لطف دیگری دارند. حالا کوله بارم را که پر شده از تجربه­ های رنگین و گبه­ ای دست باف با نقوش طبیعی را برمی­دارم و سفر خود را به پایان می­برم.